Vijf vuistregels voor het Right to Challenge

Hoewel de term doet vermoeden dat we als inwoners een nieuw recht hebben verworven, is het enkel juridisch mogelijk voor gemeenten om hun taken over te dragen aan inwoners. In andere woorden: Als je wil mag je dus als gemeentebestuur het zo regelen dat het mogelijk wordt voor inwoners en maatschappelijke partijen om taken uit te voeren, die normaliter de gemeente uit moet (laten) voeren. 

Klimmen op de participatielader

Het Right to Challenge is een ambitieuze klim op de participatieladder voor veel gemeenten. Veel gemeenten hebben dit recht enthousiast in hun collegeprogramma’s opgenomen, maar de uitvoering loopt nog niet zo vloeiend. Want: op welke thema’s is het Right to Challenge van toepassing, welke voorwaarden wil je als gemeente stellen en welke procedures horen daar dan bij? Je mag het als gemeente allemaal zelf weten. Dat is wel leuker, maar niet makkelijker. Laten we eens bij de voorlopers over de schutting kijken om te zien wat zij tegenkomen. 

Vijf vuistregels voor Right to Challenge

Wat doe je als je even niet weet waar je moet beginnen? Juist! Spieken bij anderen. Wij vergeleken de invulling van het uitdaagrecht bij tien gemeenten en haalden daar 5 vuistregels uit:

1. Goedkoper of even duur 

Het plan van inwoners is even duur of zelfs goedkoper. Om maar meteen de pret te bederven: het veelgenoemde groenonderhoud door inwoners is helemaal niet zo’n geschikt voorbeeld. Een commerciële partij kan vaak betere prijzen bieden door op grote schaal te leveren. Kostenbesparing op die kleine schaal is niet waarschijnlijk. Veel kansrijker is het overnemen van welzijnstaken of een grootschaliger participatietraject met inwoners, begeleid door enkele inwoners. 

2. Méér maatschappelijke rendement 

Het initiatief van inwoners biedt kansen voor méér maatschappelijk rendement. Het laagdrempelige groenonderhoud biedt hier juist wél kansen, als de inwoners extra waarde toevoegen. Ze gaan bijvoorbeeld schoffelen daar waar de gemeente dat ook zou doen, maar óók met de buurtkinderen prachtige zonnebloemen kweken. Het snoeiafval gaat op de buurtcomposthoop of in de gezamenlijke GFT bak.

3. Niet commercieel 

Het Right to Challenge is voor en door inwoners die samen een initiatief starten. Het is dus niet de bedoeling dat een commerciële partij gebruik maakt van het uitdaagrecht. Wel is het soms nodig dat inwoners een rechtsvorm kiezen. Je kunt een ondernemer uit de wijk best een onderhoudsklus gunnen, maar dan ben je bezig met de wijkeconomie, niet met het Right to Challenge.

4. In plaats van  

Inwoners nemen een taak over die eerst werd uitgevoerd door de gemeente zelf of door een andere partij die de gemeente daarvoor betaalt. Er komt niet iets bij, het is écht in plaats van. Het is bijvoorbeeld verleidelijk om een professioneel opgezet inwonersinitiatief dat het aanbod van de welzijnspartij aanvult, te scharen onder Right to Challenge. Interessant is juist om te kijken welke taken dit initiatief zou kunnen overnemen.

5. Beter kan ook 

Het Right to Challenge kan zich ook beperken tot de fase van planvorming. Meestal is de inzet dat inwoners taken overnemen, maar het kan ook zo zijn dat zij een beter plan indienen. Ze bemoeien zich verder nier met de uitvoering en er is dus ook geen sprake van een financiële overdracht. Denk bijvoorbeeld aan landschapsinrichting of de warmtevisie voor hun wijkdeel.